VATANDAŞLIK-2

T. C ANAYASASI (18 EKİM 1982)

Kuvvetler Ayrımı: Devlet organları arasında üstünlük anlamına gelmeyip; devlet yetki ve görevlerinin kullanılmasından ibaret olması ve bununla sınırlı medeni işbölümü-işbirliğinin bulunması; üstünlüğün ancak Anayasa ve kanunlarda bulunmasıdır.

1982 Anayasasında 177 madde bulunmaktadır.
16 geçici madde vardır. Toplam 193 madde 7 kısımdan oluşmaktadır.
Başlangıç kısmı anayasa metnine dâhildir.

1. Kısım

Genel Esaslar

M.1-Devletin Şekli:

Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.

M.2-Cumhuriyetin Nitelikleri:

Türkiye Cumhuriyeti; Atatürk milliyetçiliğine bağlı, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

M.3-Devletin Bütünlüğü, Resmi Dili, Bayrağı, Milli Marşı ve Başkenti:

Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Bayrağı, şekli kanunda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı, “İstiklal Marşı’dır.
Başkenti Ankara’dır.

1982 anayasasındaki değiştirilemeyecek hükümler şunlardır :

1. Milli marşı İstiklal Marşı’dır.
2. Başkenti Ankara’dır.
3. Bayrağı ay yıldızlı bayraktır.
4. Türkiye; devleti ve milletiyle bölünmez bir bütündür.
5. Dili Türkçe’dir.
6. Türkiye devleti bir cumhuriyettir.

M.6.Egemenlik:

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Türk milleti egemenliğini yetkili organ eliyle kullanır.

M.7-Yasama:

Yasama yetkisi, Türk milleti adına TBMM’nindir. Bu yetki devredilemez.

M.8-Yürütme:

Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’na aittir.

M.9-Yargı:

Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.

M.11-Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü:
Anayasa hükümleri yasama yürütme yargı organlarını idari makamları ve diğer kuruluş ve kişileri bağlar. Kanunlar Anayasaya aykırı olamazlar.

Temel hak ve hürriyetlerin nitelikleri:

1. Dokunulmaz
2. Devredilmez
3. Vazgeçilmez

M.13-Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması:

—Temel hak ve hürriyetler, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün, milli egemenliğin, milli güvenliğin, kamu düzeninin, genel asayişin, genel ahlak ve sağlığın korunması amacıyla anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlandırılabilir.
—Temel hak ve hürriyetlerle ilgili sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamaz öngörüldüğü amaç dışı kullanılamaz
— Suç ve ceza geçmişe yürütülemez suçluluğu mahkeme kararıyla saptanana dek kimse suçlu sayılmaz
—Yabancıların temel hak ve özgürlükleri milletlerarası hukuka uygun kanunla sınırlanabilir.

Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması:

Bu durumlarda temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir.

1. Savaş
2. Seferberlik
3. Sıkıyönetim
4. Olağanüstü hal

Ancak bu dört durumda bile:

1. Kişinin yasam hakkına maddi ve manevi varlığının bütününe dokunulamaz.
2. Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI

Kişinin hak ve ödevleri:

1. Kişinin maddi ve manevi varlığının dokunulmazlığı
2. Zorla çalıştırma yasağı
3. Kişi hürriyeti ve güvenliği
4. Özel hayatın gizliliği
5. Konut dokunulmazlığı
6. Haberleşme hürriyeti
7. Yerleşme ve seyahat hürriyeti
8. Din ve vicdan hürriyeti
9. Düşünce ve kanaat hürriyeti
10. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
11. Bilim ve sanat hürriyeti
12. Basın hürriyeti, Süreli ve süresiz yayın hakkı, Basın araçlarının korunması, Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı
13. Düzeltme ve cevap hakkı
14. Dernek kurma hürriyeti, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
15. Mülkiyet hakkı
16. Hak arama hürriyeti, Kanuni hâkim güvencesi, Suç ve cezalara ilişkin düzenleme, İspat hakkı
17. Temel hak ve hürriyetlerin korunması

—Zorla çalıştırılma yasağında hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Ancak hükümlülük, tutukluluk ve olağanüstü hallerde vatandaşlık ödevinden kaynaklanan çalışmalar istisnadır.
—Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir Hâkim kararı olmadan yakalama, ancak suçüstü ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılır.
—Yakalanan ve tutuklanan kişi 48 saatte, toplu olarak işlenen suçlarda 4 gün içerisinde hâkim karşısına çıkarılır.

—Tıbbı zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kısının vücut bütünlüğüne dokunulamaz rızası olmadan bilimsel tıbbı deneylere tabı tutulamaz.

Özel hayatın gizliliği:

Konut dokunulmazlığı, haberleşme hürriyeti, basın hürriyeti, süreli ve süresiz yayın hakkı, dernek kurma hürriyeti hakları milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebepleriyle hâkim kararıyla sınırlandırılabilir.

M.20.Hakım kararı olmadan kimsenin ustu özel kâğıdı, eşyası aranamaz.
M.23.Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti vatandaşlık ödevi, ceza soruşturması veya kovuşturması sebebiyle sınırlandırılabilir.
M.26.Düşüncenin açıklanması ve yayınlanmasında kanunda yasaklanmış bir dil kullanılamaz
M.32.Düzeltme cevap verme yayını yapılmazsa hakım 7 gün içinde düzeltme yayınının gerekip gerekmediğine karar verir.
Dernekler kanunun öngördüğü hallerde hakım kararıyla kapatılır.
M.34 Herkes önceden izin almadan silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkına sahiptir.
M.35.Mülkiyet hakkı ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlandırılır.

SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR

1. Ailenin korunması
2. Eğitim ve öğrenim hakkı
3. Kıyılardan yararlanma hakkı
4. Kamulaştırma
5. Devletleştirme
6. Özelleştirme
7. Çalışma ve sözleşme hürriyeti
8. Çalışma hakkı ve ödevi
9. Dinlenme hakkı
10. Sendika kurma hakkı
11. Toplu iş sözleşmesi hakkı
12. Grev ve lokavt hakkı
13. Ücrette adaletin sağlanması
14. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
15. Konut hakkı
16. Gençliğin korunması ve sporun geliştirilmesi
17. Sosyal güvenlik hakkı
18. Tarih kültür ve tabiat varlıklarının korunması
19. Sanatın ve sanatçının korunması
20. Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları

M.46 kamulaştırma: Devlet ve kamu tüzel kişileri kamu yararı nedeniyle karşılıklarını peşin ödemek şartıyla özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını kamulaştırabilir.

1. Tarım reformunda
2. Büyük enerji sulama projelerinde.
3. İskân projeleri
4. Yeni orman alanlarının açılması
5. Kıyıların korunması ve turizm de taksitle ödeme 5 yıl içinde yapılır en yüksek faizle ödenir.
6. Çiftçiye ait arazı kamulaştırması peşin ödenir.


M.51 İşçi ve ıs verenler birden fazla sendikaya üye olamaz:

—İsçi sendika ve üst kuruluşlarında yönetici olmak için işçi olarak 10 yıl bir fiil çalışmak gerekir.
—Grev ve lokavtta uyuşmazlık yüksek hakem kurulunca çözülür uyuşmazlığın her sefasında başvurulur, kararları kesindir, bozulamaz. Sıyası amaçlı grev ve lokavt yapılamaz
—Çalışanlar ve işverenler önceden izin almaksızın sendika kurabilir, üye olabilir, üyelikten çekilebilir. Sendika kurma hakkı milli güvenlik kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlak nedenleriyle kanunla sınırlandırılabilir.

M52 İşçiler ve iş verenler karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarda çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptir. Aynı iş yerinde aynı dönem için birden fazla toplu iş sözleşmesi yapılamaz

M65 Devlet iktisadi ve sosyal ödevlerini mali kaynaklarını yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.


SAYFA-1-------------------------------- SAYFA-3